Cây chùm ruột hay tầm duột, chùm giuột, tầm ruộc là một loại cây quen thuộc trong đời sống của người Việt Nam. Ngoài được dùng để ăn sống, nấu chín, làm cảnh thì chùm ruột còn là cây thuốc có tác dụng thanh nhiệt, chữa nhức đầu, ho, các bệnh ngoài da như mề đay, ghẻ loét, lở ngứa.
Đặc điểm thực vật
Chùm ruột thuộc họ Thầu dầu Euphorbiaceae, là loài cây duy nhất mà trái có thể ăn được trong họ này. Có nguồn gốc từ vùng Madagascar và phổ biến khắp vùng Đông Nam Á. Chùm ruột là cây nhỏ, thân nhẵn, cành có vỏ màu xám nhạt, trên cành có nhiều vết sẹo của lá cũ. Cành non màu xanh nhạt, lá mềm, mỏng, mặt trên màu xanh dưới, mặt dưới nhạt hơn.
Lá của cây chùm ruột dài 4 – 5cm, rộng 18 – 20mm, cuống tù hoặc hơi tròn, đầu phiến lá nhọn. Hoa mọc thành xim đơm nhị lệ trên cành nhỏ, thường tụ thành từng cụm gồm 4 – 7 hoa, cành hoa dài 6 – 15cm ở những kẽ lá đã rụng. quả nang, 4 mảnh, có màu đen nhạt khi chín, đường kính quả 5mm, đài hơi đồng trưởng, cuống dài khoảng 7mm.
Phân bố
Chùm ruột là cây mọc hoang, có mọc và được trồng tại Lào và nhiều nơi thuộc vùng nhiệt đới châu Á như Malaysia, Indonesia, Philippines, Ấn Độ và đảo Mangat. Ở Việt Nam, chùm ruột thường được một vài nhà ở miền Bắc trồng làm cảnh, ở miền Nam, loại cây này thường mọc hoang và được trồng để ăn quả.
Cách trồng và chăm sóc cây Chùm ruột
1. Cách trồng cây
Đất trồng
Cây chùm ruột có tốc độ sinh trưởng rất nhanh, cây rất ưa sáng và thích hợp trồng ở những vùng có khí hậu nhiệt đới có nhiệt độ trung bình từ 15-37oC. Cây không kén chọn đất, dễ dàng thích nghi với điều kiện ngoại cảnh khác nhau.
Để cây sinh trưởng tốt nhất nên trồng trên đất phù sa ngọt ven sông, kênh rạch hoặc đất đồi có thảm thực vật dày khoảng 5 – 10cm.
Nếu trồng trên đất nghèo dinh dưỡng phải đào hố, bón vôi khử trùng trước khoảng 6 tháng đến 1 năm mới lót phân ủ để trồng. Sau khi trồng phải chăm sóc tích cực cây mới sinh trưởng nhanh.
Đào hố với kích thước khoảng 30 x 30 x 30cm, hàng cách hàng là 7m, cây cách cây là 6m. Lót khoảng 1 – 2 kg phân chuồng hoai mục vào mỗi hố để khoảng 2 tháng mới trồng. Nếu không có phân chuồng có thể thay thế bằng phân vi sinh rồi trộn đều với đất.
Chọn cây giống
Chùm Ruột được nhân giống bằng phương pháp gieo hạt và chiết cành. Cây phát triển nhanh và ra quả rất sớm khoảng 1 – 1,5 năm là bói quả.
Chọn hạt giống chắc mẩy, không bị mối mọt, hạt sáng màu không bị mốc đen làm ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm. Hạt được ngâm trong nước sạch khoảng 24 giờ, vớt ráo rồi cho vào ủ khô đơi nứt nanh là đem ươm. Dụng cụ ươm có thể là túi bầu, khay, chậu, cốc, ca..
Chọn cây chùm ruột giống khỏe mạnh, không bị sâu bệnh, thân cây không bị biến dạng trầy xước, kích thước của cành chiết cao từ 40 – 50cm. Sau khi ươm hạt vào túi ươm hoặc trực tiếp xuống đất, bạn cần thường xuyên tưới nước giữ ẩm để hạt sớm nảy mầm và chăm sóc cây con. Bạn cần lựa chọn những cây giống khỏe mạnh, không bị sâu bệnh đem đi trồng.
Kỹ thuật trồng cây
Gỡ bỏ túi bầu nilon, nhẹ nhàng đặt cây chùm ruột vào giữa hố đã ủ phân trước đó, rồi lấp đất trên mặt bầu khoảng 3cm, nén chặt đất. Sau đó cắm cọc cố định cây tránh đổ gãy khi gió bão và tưới nước ngay sau khi trồng để ẩm đất và cây cũng không bị héo lá.
2. Cách chăm sóc cây
Khâu chăm sóc cây non là rất quan trọng, cây chùm ruột thường ưa nắng để cây không bị héo cần phải có mái che cẩn thận. Tưới nước cũng phải điều độ, tưới nhỏ giọt, thời điểm tưới là buổi sáng hoặc chiều mát. Nếu tưới giờ nắng gắt không làm cho cây mát hơn mà lại làm cho cây bị bỏng rễ và gây cháy lá.
Thường xuyên làm cỏ, vun gốc để tránh cạnh tranh dinh dưỡng với cây trồng. Sau khi làm sạch cỏ nên bón phân luôn và vùi đất lại tránh rửa trôi.
Mỗi năm bón ít nhất 2 lần phân lân NPK và một lần phân chuồng hữu cơ tạo mùn cho đất.
Khoảng 2 năm cây chùm ruột bắt đầu bói quả, lúc này lượng bón cần được tăng lên và cần bón thêm các loại phân bón đa vi lượng để cây có đủ dưỡng chất nuôi cây và quả.
Sau khi thu hoạch quả chùm ruột, cần tỉa cành tăm, cành đã cắt quả cẩn thận giúp cây thoáng sạch bệnh và phun thuốc trị bệnh nếu có. Trước khi ra hoa, cần bón một lần phân NPK để kích thích ra hoa nhiều, nở đồng loạt làm cho vụ mùa năng suất cao.
Cây chùm ruột là cây có nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe con người nên mỗi gia đình hãy trồng thật nhiều cây để tận dụng những lợi ích mà nó mang lại.